fot. Filip Wierzbicki
Budynek teatru przy ul. Rzeźniczej 12/13 [dawniej Büttnerstr] został zbudowany w 1929 roku według projektu architekta Maxa Tauberta. Widownia miała 450 miejsc. Od marca 1929 roku pełnił funkcję Domu Parafialnego Parafii Ewangelicko-Reformowanej we Wrocławiu. W czasie wojny ocalał i do lipca 1946 roku był niewykorzystywany. 26 lipca 1946 roku Zarząd Miejski wydzierżawił salę teatralną przy ul. Rzeźniczej Elżbiecie i Zenonowi Kalinowiczom, którzy przyjechali do Wrocławia w czerwcu 1946 roku, po powrocie z zesłania na Syberię. Ministerstwo Kultury i Sztuki upoważniło ich do zorganizowania w mieście Teatru Lalek. Otrzymał on nazwę Teatr Lalki i Aktora.
Początki teatru były niezwykle trudne. Wnętrze było całkowicie zniszczone i pozbawione wyposażenia scenicznego. Zaangażowanie i determinacja zespołu pozwoliło doprowadzić scenę do stanu używalności i 18 października 1946 roku teatr przy ul. Rzeźniczej zainaugurował działalność premierą Przygód Gęgorka Niny Gernet w reżyserii Elżbiety Kalinowicz. Niespełna rok później, we wrześniu 1947 roku odbyła się premiera Biedulki Anny Świrszczyńskiej w reżyserii Izy Kunickiej – był to pierwszy spektakl sceny dramatycznej Teatru Lalki i Aktora.
1 stycznia 1950 roku teatr został upaństwowiony i zmienił nazwę na Państwowy Teatr Młodego Widza. Z upaństwowieniem wiązała się zmiana profilu artystyczno-organizacyjnego na wzór instytucji działających w Związku Radzieckim. Konsekwencją było pojawianie się na afiszu spektakli zgodnych z obowiązującą ideologią i powstanie w Komisji Współzawodnictwa Socjalistycznego.
W latach 1953-66 dyrektorem i kierownikiem artystycznym był Adolf Chronicki. Pod jego kierownictwem w teatrze zaszły istotne zmiany. 1 stycznia 1957 roku teatr zmienił nazwę na Państwowy Teatr Rozmaitości we Wrocławiu, nawiązującą do tradycji teatrów Rozmaitości w Warszawie i Lwowie. Rozpoczął się gruntowny remont budynku według projektów Jerzego Kociubińskiego [projekt przebudowy], Władysława Wincze i Aleksandra Jędrzejewskiego [aranżacja wnętrz]. Druga połowa lat pięćdziesiątych przyniosła też zweryfikowanie linii programowej teatru. Pojawiły się ambitne spektakle młodych reżyserów, m.in. Zygmunta Hübnera i Jerzego Jarockiego. 8 maja 1958 roku Jarocki zainscenizował Wracamy późno do domu, debiut dramaturgiczny Tymoteusza Karpowicza. To pierwsza z realizacji tekstów poety, które przyniosły teatrowi miano „domu Karpowicza”. 1 października 1960 roku do Teatru Rozmaitości przyłączono zespół objazdowego Teatru Powszechnego Dolnośląskiego Przedsiębiorstwa Teatralno-Imprezowego kierowanego przez Szymona Szurmieja.
21 stycznia 1961 roku Teatr Rozmaitości premierą Zawiszy Czarnego Juliusza Słowackiego w reżyserii Andrzeja Witkowskiego zainaugurował działalność w odnowionym gmachu. Oprócz Andrzeja Witkowskiego, ze sceną przy ul. Rzeźniczej rozpoczął stałą współpracę Jerzy Jarocki. 23 maja 1961 roku zadebiutował tu Kazimierz Kutz Śmierć gubernatora Leona Kruczkowskiego. W późniejszych latach teatr stał się miejscem debiutu innych znanych reżyserów filmowych: Radosława Piwowarskiego [Noc Walpurgii albo kroki komandora Wieniedikta Jerofiejewa,1990] i Sylwestra Chęcińskiego [Komedia sytuacyjna Johnie Mortimera i Briana Cooka, 1996].
12 sierpnia 1967 roku nazwa teatru została zmieniona na Teatr Współczesny im. Edmunda Wiercińskiego. Następne sezony przyniosły znakomite przedstawienia Jerzego Jarockiego, Józefa Szajny, Helmuta Kajzara i Andrzeja Witkowskiego. Powstawały spektakle określające ideowe ramy teatru, którego celem było zarówno zaangażowanie społeczne jak i artystyczny eksperyment. Współpracę z teatrem rozpoczął Helmut Kajzar – jako reżyser przygotował wraz z Józefem Szajną Bolesława Śmiałego Stanisława Wyspiańskiego [premiera: 2 marca 1969] a jako autor debiutował sztuką Paternoster w reżyserii Jerzego Jarockiego [prapremiera: 22 października 1970]. Andrzej Witkowski zrealizował kolejne dramaty Tymoteusza Karpowicza – m.in. Przerwę w podróży [prapremiera: 28 maja 1968], a 28 czerwca 1969 roku miała miejsce premiera sztuki Tadeusza Różewicza Stara kobieta wysiaduje w reżyserii Jerzego Jarockiego.
1 stycznia 1975 roku dyrektorem i kierownikiem artystycznym został reżyser i teatrolog Kazimierz Braun. Sezon 1975/76 otworzyła premiera Białego małżeństwa Tadeusza Różewicza. Podczas dyrektury Brauna, trwającej do 1984 roku, Tadeusz Różewicz stał się najważniejszym dramaturgiem Teatru Współczesnego. Przełom lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych to także okres intensywnej twórczości Helmuta Kajzara, który na deskach Teatru Współczesnego realizował zarówno autorskie scenariusze jak i adaptował dramaty innych autorów w niezwykle oryginalny sposób. W maju 1984 roku cenzura wstrzymała premierę Nienasycenia Witkacego w reżyserii Wiesława Saniewskiego, a 5 lipca 1984 roku Kazimierz Braun został zwolniony z teatru.
W latach 1984-98 funkcje dyrektora i kierownika artystycznego pełnili: Jan Prochyra, Krzysztof Rościszewski, Julia Wernio, Zbigniew Lesień. Wydarzeniami artystycznymi tego okresu były premiery: Sztukmistrza z Lublina Isaaca B. Singera w reżyserii Jana Szurmieja [premiera:12 grudnia 1986] oraz Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka w reżyserii Piotra Cieplaka [premiera: 10 kwietnia 1993].
1 stycznia 1999 roku dyrekcję objęła Krystyna Meissner. Na scenie przy Rzeźniczej ponownie pojawiają się w repertuarze sztuki Tadeusza Różewicza, m.in. Białe małżeństwo w reżyserii Krystyny Meissner [premiera: 10 września 2009] oraz Kartoteka w reżyserii Michała Zadary, [premiera: 8 grudnia 2006]. Wydarzeniami są premiery Transferu! w reżyserii Jana Klaty [18 listopad 2006] oraz zrealizowana w koprodukcji m.in. z Teatrem Rozmaitości w Warszawie, premiera Oczyszczonych Sarah Kane, w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego [15 grudnia 2001]. Działalność teatru oprócz realizowania spektakli repertuarowych została poszerzona o organizację Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Dialog”. Od 2012 roku organizatorem Festiwalu jest Miasto Wrocław.
Od 1 września 2012 roku dyrektorem naczelnym i artystycznym teatru jest Marek Fiedor. Naczelną myślą programową, wokół której skupiały się działania artystyczne teatru, był powrót do twórczości Tymoteusza Karpowicza, Helmuta Kajzara i Tadeusza Różewicza, jako autorów poszukujących nowych form i nowego języka teatralnego. Konsekwencją zainteresowania ich twórczością było powołanie do życia w 2014 roku zamkniętego Konkurs Dramaturgicznego STREFY KONTAKTU. Konkurs organizowany jest wspólnie przez WTW i Miasto Wrocław.
[na podst. Wrocławski Teatr Współczesny im. Edmunda Wiercińskiego 1947 – 2007, pod red. A. Błaszczak, M. Bruder, Wrocław 2007]
Gazeta Jubileuszowa do pobrania
